Tác giả: Thanh Nhã
Nữ nhạc sĩ trẻ Madli Marje Gildemann, sinh năm 1994, người Estonia, đã vinh dự được trao Giải thưởng Nhà soạn nhạc trẻ ISCM 2023 cho tác phẩm Osmosis (Thẩm thấu) cho violin, viola, cello và piano, được sáng tác năm 2020, được biểu diễn tại Festival Ngày Âm nhạc mới thế giới ISCM 2023, trong chương trình hòa nhạc tại Trung tâm Âm nhạc Morris Isaacson ở Soweto, Nam Phi, chiều 29 tháng 11 năm 2023.
Trước đó tác phẩm Osmosis đã được Dàn nhạc Mondrian (Thụy Sĩ) biểu diễn tại Trung tâm nghệ thuật Kunsthaus Walcheturm, thành phố Zurich.
Trong tác phẩm này, tác giả đã lấy cảm hứng từ một quá trình vật lý trong các hệ thống sinh học – chính xác hơn là quá trình thẩm thấu, mà cô đã sử dụng để tạo ra hình thức của bố cục cũng như tạo ra kết cấu âm thanh. Osmosis là tác phẩm đầu tiên trong chuỗi 3 tác phẩm nghiên cứu về sinh học thực vật của cô.
Madli Marje Gildemann đã mô tả nguồn gốc tác phẩm của mình: “Tôi đã nghiên cứu quá trình nước xâm nhập vào cây thông qua hệ thống rễ, di chuyển qua các mạch gỗ giống như hệ thống dạng ống bơm lên ngọn cây và phân tán. Tác phẩm phần lớn dựa trên những bản ghi âm của chính tôi về vùng đất Glattpark ở Zurich, Thụy Sĩ, cũng như nghiên cứu âm thanh trong khu rừng Hönggerberg ở ngoại ô thành phố, đồng thời tưởng tượng và lắng nghe thấy những âm thanh ở bên trong những cái cây, tiếng động của các bong bóng nước và không khí gây ra bởi sự thay đổi áp suất di chuyển từ rễ đến cành của cây, cũng như những âm thanh khác liên tục xảy ra trong đất…”.
Giải thưởng lần này là khoản tiền 2500 Euro và được đặt viết một tác phẩm mới thời lượng khoảng 4 đến 7 phút cho tối đa 5 nghệ sĩ và sẽ được biểu diễn tại Festival Ngày Âm nhạc Mới thế giới ISCM năm 2024 tại Faroe Islands. Tất cả các nhà soạn nhạc dưới 35 tuổi có tác phẩm được giới thiệu trong Festival đều đủ điều kiện để xét giải thưởng này. Ban Giám khảo quốc tế của ISCM nghe tất cả các tác phẩm đủ điều kiện và bỏ phiếu để xác định tác phẩm mà họ đồng ý là tác phẩm xuất sắc nhất. Quyết định của Ban Giám khảo được công bố trong chương trình hòa nhạc cuối cùng của Festival Ngày Âm nhạc Mới thế giới ISCM 2023, tại Artscape ở Cape Town, Nam Phi, ngày 3 tháng 12. Ban Giám khảo nhận xét sáng tác của Gildemann “biến hệ thống nước của cây cối thành một trải nghiệm âm nhạc đặc biệt và huyền bí một cách kỳ lạ”.
Madli Marje Gildemann bắt đầu học sáng tác tại Trường Âm nhạc Georg Ots ở Tallinn, Estonia từ năm 2016 đến 2018, dưới sự hướng dẫn của các giảng viên là nhà soạn nhạc nổi tiếng như Tatjana Kozlova-Johannes và nhạc trưởng Andrus Kallastu. Hiện nay cô đang tiếp tục theo học lớp cao học sáng tác để lấy bằng thạc sĩ tại Đại học Nghệ thuật Zurich, Thụy Sĩ, về chương trình nghiên cứu âm nhạc cho điện ảnh, sân khấu và truyền thông. Từ đó, cô đã tích cực sáng tạo âm nhạc cho sân khấu, khiêu vũ, hoạt hình và sáng tác nhiều tác phẩm từ độc tấu, cho dàn nhạc thính phòng và dàn nhạc lớn, dàn hợp xướng, hòa tấu cho dàn nhạc, thiết kế âm nhạc và âm thanh cho sân khấu, trò chơi máy tính… các sáng tác của cô đã được biểu diễn tại các chương trình của nhiều Festival âm nhạc lớn như Ngày âm nhạc Estonia, Ngày âm nhạc Baltic, Hội nghị các nhà soạn nhạc quốc tế (IRC), Festival Ngày âm nhạc mới thế giới ISCM… do các dàn nhạc tài năng biểu diễn: Dàn nhạc đương đại Synaesthesis (Litva); Dàn nhạc thính phòng Tallinn và Dàn nhạc giao hưởng quốc gia Estonia; Dàn nhạc Mondrian (Thụy Sĩ), Dàn nhạc thính phòng Klangforum Wien (Áo), Dàn nhạc Synaesthesis (Lithuania), Dàn nhạc U:, Dàn nhạc SaxEst (Estonia)…
Âm nhạc của Madli Marje Gildemann được lấy cảm hứng và ảnh hưởng từ sự quan tâm, khám phá của cô đối với các quá trình sinh học, âm thanh sinh thái khác nhau. Kết quả cô đã tìm ra cách mới để thể hiện quá trình đó trong âm nhạc, tạo ra một góc nhìn âm thanh độc đáo, nguồn cảm hứng âm nhạc đã giúp cô khám phá khả năng tri giác đặc biệt của thực vật.
Vào năm 2020, mối quan tâm của Gildemann đối với sinh học đã có một bước ngoặt mới hướng tới việc siêu âm hóa dữ liệu. Cô bắt đầu tham gia các khóa học về sinh thái âm thanh và lắng nghe môi trường thiên nhiên tại Đại học Nghệ thuật Zurich dưới sự hướng dẫn của Marcus Maeder – người nổi tiếng với các phương pháp sáng tạo để ghi âm và thu thập dữ liệu tại hiện trường, cho phép chúng ta lắng nghe những âm thanh ẩn giấu bên trong cây cối, thực vật và đất. Là kết quả của bộ sưu tập các bản ghi âm, dữ liệu và quan sát hiện trường của chính cô, một trong những sáng tác được biết đến nhiều nhất là tác phẩm Thẩm thấu (ra mắt bởi Dàn nhạc Mondrian). Nó đã trở thành chất xúc tác để cô tiếp tục với khái niệm này và tạo ra chuỗi bộ ba nghiên cứu về sinh học thực vật.
Năm 2022, Gildemann sáng tác phần thứ hai Sự thoát hơi nước cho dàn nhạc dây, do Dàn nhạc thính phòng Tallinn biểu diễn. Sự thoát hơi nước đã được nhiều dàn nhạc dây biểu diễn tại các Festival âm nhạc và đạt giải Nhì hạng mục dành cho nhà soạn nhạc trẻ dưới 30 tuổi tại Hội nghị các nhà soạn nhạc quốc tế (IRC) năm 2022, được tổ chức tại Palermo, Ý.
Vào năm 2023, phần 3 đã được hoàn thành với tác phẩm Quang hợp do Dàn nhạc Synaesthesis biểu diễn.
* Giải thưởng Nhà soạn nhạc trẻ ISCM đã được trao hàng năm kể từ năm 2002. Tại mỗi Festival Ngày âm nhạc mới thế giới ISCM, một ban giám khảo quốc tế được thành lập từ các thành viên ISCM. Ban giám khảo này sẽ trao giải thưởng cho nhà soạn nhạc dưới 35 tuổi có tác phẩm được biểu diễn tại Festival hiện tại. Người chiến thắng sẽ nhận được giải thưởng bằng tiền mặt và được đặt sáng tác một tác phẩm mới sẽ được biểu diễn tại phiên bản năm tiếp theo của Ngày âm nhạc mới thế giới ISCM.
Mục đích của ISCM là thúc đẩy việc tiếp xúc, nghiên cứu và biểu diễn âm nhạc đương đại trên quy mô quốc tế và thể hiện sự đa dạng trong sáng tạo âm nhạc mà không ảnh hưởng đến sự khác biệt trong cách thể hiện, phong cách, thể loại hoặc phương tiện truyền thông âm nhạc.
Giải thưởng Nhà soạn nhạc Trẻ ISCM (YCA) được khởi xướng vào năm 2002 (và kể từ năm 2013 được đồng tài trợ bởi Trung tâm Âm nhạc Quốc tế Music on Main, Vancouver, Canada (IAMIC) đã hợp tác với ISCM để trao giải thưởng hàng năm cho một nhà soạn nhạc xuất sắc dưới 35 tuổi có tác phẩm được giới thiệu trong Festival Ngày Âm nhạc Mới Thế giới hàng năm của ISCM.
Với sáng kiến này, ISCM và IAMIC thúc đẩy sự phát triển của âm nhạc đương đại thông qua việc phát huy các tài năng trẻ trong lĩnh vực âm nhạc đương đại.